دي روسانو دي وتلو شلم كال (1له2څخه)
دي روسي امپراتوري دي را نڅكوريدو لامل، په افغانستان يرغل او
كه له افغانستان نه وتل؟!
رپوټ ليكونكى (عبدلجليل زيد المرهون)
ژباړة: عبدالرحمن فرقانى
دي يوة تا
يخي پښى په توگه په كال 1989م دي فبراير په 15 نيټه دي روسيه اخري ټانگ له افغانستان څخه ووت, ڇي دي روسانو وتنه
دي افغانستان دي باتور قوم لپارة يوة لويه لاسته راوړنه وة, هغه ملت ڇي دىروسي يرغل په وړاندي يى په ميړانه م
اومت وكړ.
د روسانو دي څو كالو دي حاكميت په
نتيجه كي يو نيم ميليونه افغانان شهيدان او تقريبا يو مليون نور ټپيان او معيوبه او پنځه مليونه پاكستان
او ايران ته مهاجر شول,دي فبراير پنځه لسمه نيټه په افغانستان كى دى استقلال او ازادى دي ورځي په څير لمانځل
كيژي ڇي سژ كال يى دى افغانانو په ذاكرة باندي ځان گړى اغيزة درلودة,همدارنگه روسانو هم دي افغانستان څخه
خپل دي وتلو كال ولمانځل.
دي روسيه ځني كار پوهان او كتونكى دي نړى له بعضى كار پوهانو سرة په دي باور
دى ڇى گواكي دى روسيه دى امپراتوري دي نړيدو لاميل او علت په افغانستان باندى يرغل او تجاوز وا , او همداراز
دي دى يرغل په نتيجه كي يى خپل نړيوال حيثيت هم په منطقه له لاسه ور كړ .
خوپه مقابل لوري كي دي
وسيه نور كار پوهان او صاحب نظران په دى نظر دي ڇه دي روسيه دي امپراتوري دي نړيدو لاميل او سبب دي روسانو
وتل له افغانستان څخه دى ڇه په سيمه كي يى خپل حيثيت هم له لاسه ور كړ, او امريكا او اوروپا(نـاټو) ته يى دي
يرغل او تجاوز ضمينه هم برابرة كړة ورسته له 12 كالو څخه اوس مهال په افغانستان كي دى امريكا او ناټو 13 عسكري
اډي موجودى دي.
سربيره په دي دا كارپوهان په دى باور دى ڇه له افغانستان څخه دي روسانو دى قوتونو
ايستل ضمينه برابرة كړة تر څو دي شوروي اتحاد له جمهوريتونو نه هم روسان ووځي, او يا په بل عبارت له افغانستان
څخه وتل دي روسيه دي امپراتوري دي را پرزيدو اصلي لاميل گڼلي شوي دي, نوځكه دا هغه تاريخي سياسي تي
وتنه وة ڇه دي روسيه دي وخت جمهور ريس گورباڇوف وكړة پكار وة ڇه روسيى خپل موجوديت ته دي ديرو نورو كالو نو
پارة ادامه ور كړي وي .
دي دى دوو متقابلو نظرونو تر منځ روسيى خارجى سياست زيار ايست
ي دى تر څو دي افغانستان په سياسي جرياناتو كښي خپل تاثير پريژدي او دا تاثير دي تيري پيړى په نويزة كي په
گوته كولي شو ڇيرته ڇه دي تاجيك او اوزبك قومونو سرة ڇه دي شمالي ټلوالي په نامه شهرت لري او احمد شاة مسعود
يى مشرى كوله نظامى كمك كوي او تر خپل سياسي او عسكري حمايت لاندي يى ساتى, كله ڇه احمد شاة مسعود دي 11 سبتمر
نه څو ورځي وړاندى ووژل شو نو امريكا ته دي 11ستمبر حملو ضمينه برابرة كړة تر څو دي طالبانو په حكومت
باندي جگړة پيل كړى تر اوس مهاله پوري روسان دي تاجيكانو او اوزبكانو كلك حمايت كوي خو دا
هغه مهمه او استراتيژيكه سياسي ورقه نه دة ڇه دي روسانو سياسي موسسه يى په لاس كى لري تر څو دي افغانستان
په سياسى كړكيڇ كي ورنه كار واخلي خو دا ورقه كولي شى ڇه امريكايى او اوروپايى قوتونو ته دي نظامى اكما
اتو ضمينه برابرة كړي او هغه ځمكني او هوايى لارة دي دوي په واك وي ڇه امريكا او اوروپا(ناټو) ميشت قوتونه
ور باندي اكمالات كوي.
دا يوة له هغو مهمو ورقو څخه دة ڇه روسان دى امريكا او ناټو سرة په
سياسي خبرو اترو كي ورنه كار اخلى او له همدي موقف په اساس كيدي شى ڇه روسانو خپل دي وتلو شلم كال لمانځلي
وى, او مقابل لوري ته دا ورځ دي جمهور ريس او با ما له هغه ليد سرة سمون خوري كوم ڇه په افغانستان كى دى
وتونو زياتول غواړي ڇه له 34 زرو څخه 68 زرو ته زياتيژي او دي دفاع وزير روبرت گيټس يى پخلي كوي او دي څو مياشتو
په وژدو كي به بشپړ شى.
دامريكا او ناټو يا دي اتلاف دي قوتونو دي اكمالاتو په رابطه بايد
روښانه شى ڇه 80 په سلو كي دى ضرورت وړ شيان او 40 په سلو كى دى سون مواد دي پاكستان له خاورة څخه تيريژي ڇه دي
پاكستان دي امنيتي وضعيت په گډوډ كيدو سرة امريكا او ناټو بله لارة نه لري پرته له دي ڇي دى روسانو نه لا
ة وغواړي او ور نه گټه واخلي تر اوس مهاله دي امريكا او اوروپا دي اكمالاتو لپارة دى روسيه فضاء خلاصه دة او
دا دي يوة معاهدة په اساس ڇه تير كال دي فبراير دي مياشتي په 12 نيټه لاسليك شوي دي همدا رنگه روسانو په ډاگه
كړي ڇه دي امريكايانو سرة يى يو تفاهم كړي ڇه په اساس يى دى روسيه له خاوري څخه خپل غير نظامى اكمالات كولي
شى, ڇه دا په سياسي ډگر كي يو مهم بدلون دي ڇه دي دواړو خواوو تر منځ شوي دي خو سرة له دى دي امريكا دي استخبا
اتو مشر دينس بلير په كانگرس كى په روسانو سخته نيوكه وكړة ڇيرته ڇه روسانو دي امريكا دي اډي په هكله ق
غيزستان وهڅوو بلير وويل ڇه روسانو قرغيزستان وهڅوو تر څو دى امريكا نظامى اډة وتړي او دا دي روسانو په دو م
خي سياست دلالت كو
0 &
nbsp; اوباما دي ټاكنو پر
مهال دي افغانستان ثبات او سياسي استقرار دخپل خارجي پاليسي دي مهمو ټكو څخه پ گوته كړي وو, اوباما امر كړي دي
تر څو دي افغانستان په اړة استراتيژي په دريو سويو په اساس بيا وڅيړل شى او په دي بيا كتنه كي بايد دي سپيڼي م
اڼي مشاورين او دفاع وزارت او جنرال ديفيد پيتريوس دي امريكا دي قوتونو مشر تابه په سيمه كي شامل شى او سپينه
ماڼي غواړي تر څو دا بيا كتنه دي اوباما له سفر څخه مخكي تر سرة شي ڇه اوروپا ته يى دي ناټو دي 60 كاليزة دي
مانځلو لپارة اوروپا ته وكړي ڇه تحديدا په المان او فرنسه كس تر سرة كيږ
ي.
اوس مهال په افغانستان كى څلويښت دولتونه كار كوي او په س
گونودي بيا رغوني موسسي او مرستندويى موسسي كار كوي ڇه ملگرى ملتونه او اتلاف ځواكونه هم په كي شريك دي دى
اوروپا 13 ټيمونه او دنړيوال 26 گروپونه دي افغانستان په بيا رغونه په رابطه په مختلفو منطقو كي مصروف دى, او
متقاعد جنرال جيمس جونز ڇه اوباما دي قومي امنيت مستشار ټاكلي دي امريكا څخه ناټو ته دى عسكري مسوليت دي
انتقال په مهال دي دي انقال اشراف او سرپرستي كړي دة همدا راز جونز دي 2003م څخه تر 2006م پوري دي ناټو دى
ځواكونو مشرى هم په غاړة درلودة
