ټورنټوسن :افغان انتخابات به د ملنډو یوه ډرامه وی

لیکوال  : اریک مارګولیس
م نبع  : ټورنټوسن ورځپاڼه  ( کاناډا )
نېټه  : ۱۶، اګست  ۲۰۰۹

سره له دې چی څوک به ډیري رایی وګټی ، خو اوباما به د افغانستان اصلی مشر کښینوی

دافغانستان لپاره د اګسټ د شملی نېټې متوقعه ولسمشریزه انتخابات به په سیاسي صحنه کي هغه په لاس جوړ سوﺉ عمل وی چي هدف به یې دا وی تر څو نا آرامو لویدیځو رایو و� �کونکو ته وښي چي وګورﺉ د امریکا تر مشرۍ لاندی ددغه جګړه ځپلی هیواد تر  اووه کلني نیونی وروسته ترقی بیا هم روانه ده .
خو اکثریت افغانان ښه پوهیږی چي څوک به یی وګټی  :  دا هغه کاندید دﺉ چي امریکا او د هغه ناټو ملګرو غوره کړی دی  .
 انتخابات به اکثراْ په ښاری سیمو کی د لویدیځو پوځونو تر ټوپکونو لاندی کیږی . اطراف او کلیوالي سیمي ، چي د طالبانو  یعنی هغو کسانو تر کنټرول لاندی دي چي کروندګر دي خو په پټه جنګیا� �ي هم دي ، د دغه انتخاباتي حروف جنګۍ دپاره  له خطره ډکی دي . د ورځي لخوا نیم افغانستان خو د شپې لخوا٪ ۷۵   افغانستان د طالبانو تر واک لاندی دی .

دغه انتخابات او د رایو شمیرلو انتخاباتی کمیسیون د ام ریکا په روپیو او اداره سره چلیږی . عمده کاندیدان هم همداسی وبوله . د امریکا لخوا استخدام سوي لس زره افغانی اجیران به د رایو صندوقونه  کنټرولوی او رایی ورکونکي به تهدیدوی .
طالبان چي پښتانه او شديداْ  کم ونیسټی ضد او سخت مذهبی غورځنګ دی ، منع سوي دي . پښتني قبایل چي دافغانستان د وګړو څه باندی نیمایی برخه جوړوی ، د بهرنیو اشغالګرانو لخوا د قدرت څخه ایستل سوي دي .
 طالبانو هوډ کړی چي د دغو ساختګی او جعلی انتخاباتو سره به جنګیږی چي دوی یې د بهرنۍ نیونی یوه ذریعه بولی ، خو بیا هم ځینو قوماندانانو منطقوی اوربند منلی دی . نوری هغه ملي او قبایلی ډلی چي د بهرنۍ نیونی سره جنګیږی په تیره بیا د ګلبدین حکمتیار حزب اسلامی او د جلال الدین حقانی ځواکونه، هم ددې انتخاباتو څخه محروم کړه سوي دي .
په حقیقت  کي ټول ګوندونه منع سوي دي ؛ صرف هغو افرادو ته د مبارزې اجازه ورکول سوې ده چي په خپلو ساختګی انتخاباتو کي د امریکا د منځني ختیځ د ملګرو د خدعې او جنګي تدبیر د خوښۍ وړ  وی . اصلی واک د امریکا لخوا د نصب کړي  افغان مشر حامد کرزي او د هغه د دوو مرستیالانو یعنی پخواني کمونیسټی استخباراتی مشر محمد فهیم چي یو تاجک دی او ازبیک جنګسالار رشید دوستم سره دی . د پخواني افغان کمونیسټي رژیم دا دوې اصلی پایې د پخوانیو شوروی نیونکو اساسی سیاسی نوکران وو ، او په خو� �ا ظالمانه جنګي جنایتونو متهم دي .

وړ او مناسب کسان
کاندید عبدالله عبدالله چي یو مامور دی ، د هغه تاجکی شمال ایتلاف لخوا راوړاندی سوﺉ چي د مخدره موادو د کاروبار تور ورباندی لګول کیږی . دﺉ ګوماناْ د کرزي اصلی سیال دی . اشرف غنی یو بل کاندید دی . دواړه مناسب کسان دي چی په جنګی جنایتونو ککړ نه دي او نه هم د شو� �ویانو سره په همکارۍ ملوث دي، خو په کلکه د واشنګټن په حساب کي شامل دي .
 د شمال تاجک او اوزبیک چي د اکث� �یت یعنی پښتنو روایتی دښمنان دي ، د روسیې، ایران او هند یعنی هغو هیوادونو پټ او ښکاره ملګري دي چي هر یو یې په افغانستان کي خپلی نقشې او طرحي لری .

 کله چي شورویانو افغانستان د ۱۹۷۹ څخه تر ۱۹۸۹ پوری نیولی و، نو د امریکا تر فعلی اداره کړو انتخاباتو یې مناسب تر انتخابات وکړل .  دا صحیح ده چي د شورویانو سړي یعنی نجیب الله هغه وګټله ، خو لږ تر لږه د عقیدوی اختلاف ږغ راپورته و . خو د واشنګتن په دغو جوړو کړو انتخاباتو کي ټول اصلی مخالفین منع او محروم سوي دي .
کاناډا هم چي په افغانستان کي یو شمیر نوو استعماری جاه طلبیو ته زو� �  ورکړی، غواړی هغه را روان انتخابات مشروع او قانونی وښي چي اکثریت افغانان یې ساختګي او غولونکی بولی  . ملګری ملتونه هم همداسی کوی  ، چي د یو لوړ امریکایی مامور په وینا  « د امریکا د بهرنۍ تګلاري یوه اصلی وسیله » ګرځیدلې ده . دا واشنګټن دی چي د دې جوړښتون فعلی کمزوره سرمنشی بان کی مون د خپلی دندی په اجرا کی په خپل بوټ پسي کشوی .

تاریخ ته کتنه :
په دغسی وخت کي د شمالی امریکا ګوندیزه خپرونی انتخابات په لوړ ږغ سره خپروی . خو هغوی ډیر ځله پخواني شیان هیروی . لکه څنګه چي په ۱۹۶۷ کي نیویارک ټایمز په ویتنام  کي د ام� �یکا تر پالنی لاندی انتخاباتو په هکله ولیکل چي : « په دغو خورا عالي او مؤفقو انتخاباتو کي ٪ ۸۳  خلکو رایی ورکړې ....... چي دا په ویتنام کي د قانونی واک د بهیر د  ودی په هڅونه کی د ولسمشر جانسن د تګلاری د تندی خال ګڼل کیږی . »
 
دا انتخابات به وسی ، خو دا چي خورا ډیر افغانان کرزﺉ نه خوښوی، نو ممکن خبره بلی خوا ته ولاړه سی . ښایی واشنګتن د سی آی اې لخوا تصویب سوﺉ د نړیوال بانک « مدیر» د بیچاره کرزي پر ځای وترپی ، او دوه  اړخیزه په نوم مشر ترې جوړ کړی . خو هر څوک  که یې وګټی ، د افغانستان اصلی مشر به دولسمشر بارک اوبام ا  لخوا کښېنول کیږی  .
وران ویجاړ افغانستان په نهیلۍ سره داسی واقعی او صادقانه انتخاباتو او صبرناکی ملی پخلاینی ته اړتیا لری چی  د بهرنۍ لاسوهنی او جوړونی څخه آزاد  وی  .  هو، سولی ته اصلی او � �ښتیانۍ لاره همدغه ده .

خو اوباما سره له دې چي نسی کولای چي موده یې په دقت سره وټاکی ، بیا هم په نامیندۍ سره د یو څه بریالیتوب  په تمه دی . لوی امریکایی جنرالان اخطار ورکوی چي که امریکایی پوځیان دوه چنده زیات نسی، نو ښایی په افغانستان  کي د ماتې سره مخامخ سو . امریکایان او کاناډایان دې ته چمتوینه نیسی چي دا جنګ « دافغان دیموکراسۍ د دفاع په خاطر » نور هم پراخ کړی .

کاناډا ، برتانه او د ناټو نور غړی ځکه وارخطا او بی� �یدلي دي چي تلفات یې په چټکۍ سره زیاتیږی ، او هغوی خپلو رایی ورکونکو ته د افغانستان د استعمار ددې بدبختۍ څخه د  وروړاندی کولو بل هیڅ شی هم نلری بېله دې چي د مړو تابوتونه وروړی او د منځنۍ آسیا د تخیلی تیلو او ګازو د خیال پلو پوچ امیدونه ورمخته کړی  . پای